Los Franciscanos, Arantzazu y la cultura vasca
Arantzazu es mucho más que un santuario… Arantzazu se ha fraguado en un marco natural irrepetible, en torno a los principios inspiradores del franciscanismo y en adaptación constante a las transformaciones socio-culturales de cada etapa sin perder su identidad. De este modo, además de en referente religioso, Arantzazu se ha constituido en una referencia de espiritualidad, cultura, arte, naturaleza, ética, diálogo y paz. Guarda en su seno una parte sensible del alma vasca y de su historia. Arantzazu ha sido enraizamiento en la cultura y la lengua vasca, amor a la naturaleza, sobriedad y respeto supremo por el valor de la persona.
Tal vez por todo ello, Arantzazu ha sido en distintas etapas de su historia un manantial de creación artística, cultural, de pensamiento y principios para la sociedad. El patrimonio cultural, archivístico, bibliográfico, artístico, literario o musical de Arantzazu no cabe en un párrafo. Música, pintura, literatura o el euskera han tenido aquí un semillero inagotable: Arantzazu y el fraile Luis Villasante fueron actores principales en la normalización del euskera; otro franciscano, Bitoriano Gandiaga, fue uno de los poetas euskaldunes más importantes del siglo XX; sin olvidar a otros notables investigadores, escritores y poetas como: Ignacio Omaetxebarria, Salbatore Mitxelena, Julián Alustiza, Eugenio Agirretxe, José Luis Zurutuza, Paulo Agirrebaltzategi, Joseba Intxausti; y a artistas como: Xabier Álvarez de Eulate, José Luis Iriondo, Juan Arriola, Xabier Egaña.
Ha sido la propia editorial franciscana quien ha recogido tanta riqueza cultural ofreciendo numerosas publicaciones a través de las cuales el lector tiene la oportunidad de descubrirla y de adentrarse en el pasado y el presente del Santuario y de la Provincia Franciscana.
Arantzazuko Andre Mariaren Egutegia
1946an, Arantzazuko Andre Mariaren Egutegia sortu zenean, gerraosteko giro gogorra zen nagusi gizartean, urte beltz batzuetan, euskararentzat eta euskal kulturarentzat. Gauzak horrela, egutegi hau argitaratzeko erabakia ez zen ausarta izan.
Lopez Mendizabalek hasitako bideari jarraituz, Joxe Antonio Garate aitak eta laguntzaile talde txiki batek lortu zuten 22 urtez zuzendu zuen egutegiaren proiektua aurrera ateratzea.
Lehen zenbaki hartatik 50.000 ale argitaratu ziren, eta horietatik 25.000 saldu ziren. Zati batean astoan banatu ziren. Lehen urte haietan, Arantzazuko egutegia oso egutegi bidaiaria zen, eta Gipuzkoan, Bizkaian, Araban eta Nafarroan saltzeaz gain, ozeanoa ere zeharkatu zuen, Mexikora edo Argentinara iristeko. Han, euskal koloniak besoak irekita jasotzen zuen.
Bizkaieraz ere argitaratu zen: 1.000 ale 1952an, 8.000 izatera iritsi zirenak. 1981ean kaleratu zen.
75 urteko lan etengabea. Arantzazuko frantziskotarrek kapitulu asko biltzen dituen historia egin dute, eta Iñaki Beristainen Arantzazuko Andre Mariaren Egutegian edo Joseba Intxaustiren Arantzazuko Egutegian jaso da, besteak beste.
Hainbat eta hainbat euskal etxetan dagoen tako horrek irudi bereizgarria badu ere, urteen joanean hainbat aldaketa izan ditu, besteak beste, begibistakoa: tirada murriztu egin da, 25.000 eta 15.000 artean, eta gaur egun 6.500 dira.
Estiloari dagokionez, 1968tik aurrera euskara batua egutegian sartu zen, eta parentesi labur bat izan zuen (1978-1979). Parentesi horretan, formatua aldatu egin zen, eta orrialde bakoitzean astebete jasotzen zen. Proposamen horrek ez zuen arrakastarik izan, eta takora itzuli zen, nahiz eta azken urteetan zertxobait handiagoa izan.
Aita Garatek 1969an utzi zuen egutegiaren zuzendaritza, eta Arantzazuko Teologiako ikasleen esku geratu zen, harik eta Joxe Luis Zurutuza aitak 1977an agintea hartu zuen arte. Egutegiaren historian funtsezko beste figura bat izan zen, 1996an Gipuzkoako Foru Aldundiak ematen duen Anton Abbadia saria merezi izan zuena.
Gaur egun, argitalpenaren arduraduna Joxe Mari Arregi anaia frantziskotarra da, kolaboratzaile-talde handi batekin batera.
78 urte Arantzazuko “takoa” gure etxeetan dagoela, egunean joan-etorria markatuz. Orri bat kendu bestea ikusteko. Antsietatea alde batera uzten laguntzen duen automatismo ederra: orainean jarri arreta eta etorkizunari erne. (Aitor Sorreluz)
Horixe da Arantzazuko Amaren egutegia. Euskal Herriko sukaldeetan falta ez daitekeen zerbait. Egunero Arantzazutik sortzen den aire freskoz egindako gogoeta, kulturatik datozen zenbat jakingarri, eguneko santuen berri, eguzkia eta ilargia noiz azaltzen diren eta ezkutatzen, farra piska bat egiteko txiste batzuk, euskarari eta euskal gizarteari buruzko informazioak euskara herrikoian emango dizun egutegia.
Arantzazuko frantziskotarrek eta laguntzaile batzuek egindako egutegia eta, egunean zehar irakurriz, egunari euskal giroa ematen dion tresna eta zenbat jakingarri ematen dizkizun egutegi euskalduna.